Gedurende de twaalfde eeuw ontwikkelde ambachtslieden in Andalusië en Marokko een nieuwe tegel decoratie techniek geïnspireerd op Byzantijnse en Perzische mozaïek tegels. Zij noemde de tegel Zellige, hetgeen het Arabische woord is voor ‘gebakken klei’. Sinds het ontstaan van deze nieuwe polychrome tegel techniek zijn zij toegepast in vele paleizen, moskeeën, koran scholen, hammams en huizen van rijke kooplieden.
Waarschijnlijk is het bekendste Moorse gebouw waar zelliges toegepast zijn, is het Alhambra in Grenada. Het was een fort en een paleis voor de Moorse overheersers. Het werd ook wel het rode paleis genoemd. Het oudste gedeelte is gebouwd rondom 1377 onder leiding van Mohammed de Vijfde.
Ook de Ben Yousef madrassa in Marrakesh gebouwd in 1570 en een aantal koran scholen in en rondom Fez, zoals de Bou Inania madrassa, en de Mesbahia madrassa gebouwd in 1347 door Sultan Abu al Hassan, zijn prachtig. Al deze gebouwen zijn wonderschone voorbeelden waarin de toepassing van de zellige techniek zijn weerga niet kent.
Omdat de zellige techniek die in het Alhambra gebruikt is, ons het meest tot de verbeelding spreekt, hebben we onze collectie naar het gebouw vernoemd. Bijzonder hierbij op te merken is dat de techniek die toen ontwikkeld is tot op vandaag de dag nauwelijks veranderd is.
Zoals blijkt uit de voorbeelden in de bovenstaande alinea zijn Zelliges vanaf de 14e eeuw een volwaardig onderdeel van de Marokkaanse cultuur geworden. In deze periode bloeide literatuur, poëzie, schone kunsten, wetenschap, handel en architectuur als nooit tevoren.
Hoog opgeleide en zeer vaardige zellige meesters creëerden met steun van het koningshuis en in opdracht van rijke handelaren en de elite een ware architectonische revolutie.
Maar volwaardige zellige meester word je niet zomaar. De opleiding is zeer intensief en duurt over het algemeen 10 jaar. De fijne kneepjes van het vak worden overgedragen van vader op zoon. Deze jongens beginnen al op jonge leeftijd het vak te leren en alleen als ze genoeg talent hebben en hard werken, leren zij het vak over de jaren beter en beter te beheersen. Een volledig opgeleide zellige meester noemt men een Maallem.
Het episch centrum van de zellige productie bevindt zich in en rondom Fez, maar er zijn ook ateliers in Marrakesh, Meknes en Rabat.
De eerste stap van het productie proces draait om de klei die rondom Fez uit groeves gewonnen wordt. De klei wordt gemengd met water totdat er een homogene maar licht fluïde massa ontstaat. Alle kiezelsteentjes, harde stukken steen en andere oneffenheden moeten uit de massa verwijderd worden. Door de hoge hoeveelheid kalk in de klei ontstaat een typisch licht geelachtige scherf.
Het schoonmaak proces is bepaald geen sinecure, maar van het grootste belang omdat de puurheid van de klei een grote invloed heeft op de uiteindelijke kwaliteit van de tegel.
Onvolkomenheden die in de massa blijven zitten zorgen ervoor dat de tegels tijdens het bak proces breken. Of als dit niet gebeurt blijven de verontreinigingen zichtbaar als pitten aangezien de glazuur daar niet op hecht. Hoe schoner de klei hoe beter de opbrengst van het bakproces, hetgeen natuurlijk invloed heeft op de prijs. Doordat wij een strikte kwaliteitscontrole uitvoeren op het zuiveren van de massa zijn wij in staat een constante hoge kwaliteit te produceren.
De tweede stap is het vullen van houten mallen van ongeveer 12x12 cm. In deze mallen drogen de tegels onder de hete Marokkaanse zomer zon. De tegels worden regelmatig gekeerd zodat beide zijden goed drogen. Omdat in de winter de Marokkaanse zon niet fel genoeg schijnt is het zaak een voorraad aan te leggen waarmee men ook in de winter kan produceren.
Na het droog proces worden de tegels voor de eerste keer gebakken in een traditionele oven. Deze gebakken tegels worden ‘biscuit’ genoemd.
Zodra de het biscuit is afgekoeld worden de tegels voorzien van een glazuur, met of zonder engobe. Een engobe is welbeschouwd een soort grondverf, waardoor de kleuren van het glazuur meer uitgesproken worden. Vervolgens worden de tegels voor een tweede keer gebakken, de zogenaamde ‘gladde stook’.
Na het bak proces worden de tegels mimimaal een zes weken te rusten gelegd.
De oven is traditioneel van klei en leem gebouwd en heeft slechts één vuurplaats onder de bakkamer. De temperatuur in de oven kan oplopen tot 800 graden Celsius. Hoe dichter bij de vuurpit hoe hoger de temperatuur. Met deze wetenschap moet de oven op een speciale manier geladen worden. Witte glazuren smelten bij een hoge temperatuur dus die moeten onderin. Daarna volgen tegels met blauwe glazuur, dan geel, groen en rode kleuren respectievelijk.
Zelliges zijn 100% handgemaakt en dus niet vorm vast en kunnen een oneffen oppervlakte hebben. Een andere belangrijke karakteristiek is de gekapte randen. Dit gebeurt met grote scherpe beitels.
De plaats die de tegels in de oven hebben is van doorslag gevend belang voor de ontwikkeling van de uiteindelijke kleur. Omdat zuurstof en temperatuur nergens in de oven het zelfde is, ontstaan er binnen één kleur glazuur verschillende tonen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld een gas oven, waar de temperatuur en zuurstof overal hetzelfde, waardoor er maar één kleur ontstaat. Dit kleuren pallet uit de traditionele oven is kan met moderne oven niet of nauwelijks bereikt worden. Maar al deze typische karaktereigenschappen van de Zellige zijn juist de charme van dit product.
Een goede tegelzetter mixed deze kleurtonen van de zelliges zodanig dat je een mooi gevarieerd en genuanceerd beeld krijgt.
Op het moment dat de tegels uit de oven komen worden ze op kleur en kwaliteit geselecteerd. Vervolgens gaan de tegels naar het eerste werkstation. Daar wordt de outline van de uiteindelijke vorm op de tegel getekend. De man die dit doet heet een Rasham.
Op het tweede werkstation wordt de grove vorm met een scherpe bijtel uit de tegel gekapt. De man die dit doet heet een Nakkash. Op het derde werkstation wordt de vorm verfijnd en afgewerkt. De man die dit doet heet een Khalias.
Na een strenge kwaliteitscontrole gaat de tegel uiteindelijk naar de Zellige meester die Maallem genoemd wordt. De Maallem maakt de tekening van het patroon en plaatst de tegels ondersteboven, dus met de ongeglazuurde kant boven. De reden hiervoor is dat Zelliges kunnen verschillen in dikte maar men de zichtkant zo vlak mogelijk wil. Om dit te bereiken wordt de glazuurde kant op een plat vlak geplaatst De ongelijke hoogtes aan de achterkant zie je niet meer als de tegel eenmaal geplaatst is. Daarna wordt het patroon omgedraaid en eventuele voegen gedicht met een klei pasta.
De familie die de fabriek leidt is reeds 700 jaar actief in deze industrie! Op dit moment werken er 500 ambachtslieden voor dit atelier, verdeeld over 5 locaties in en rondom Fez. Er worden niet alleen zelliges gemaakt maar ook cement tegels houtsnijwerk, meubels en gipsen plafond sierornamenten.
Hoewel de familie die de fabriek drijft dus al heel lang met zelliges werkt is het bedrijf officieel opgericht in 1928 en begon met slechts 10 medewerkers. Nu is het een van de meest toonaangevende bedrijven in deze branche in Marokko.
Zelliges kunnen zowel binnen als buiten gebruikt worden. Door de duurzame kwaliteit kunnen ze temperaturen aan van 20 graden onder nul tot 50 graden boven nul. Zelliges kunnen gebruikt worden op wanden en vloeren. Ze kunnen ook toegepast worden in de douches, sauna’s, fonteinen en zelfs in zwembaden.
Zelliges worden traditioneel in kleine vormen gekapt. Bij ons is bijvoorbeeld een zellige van 5 x 5 x 1,2 cm een populair formaat. Een vierkante meter van 5 x 5 x 1,2 zelliges heeft 400 individuele tegels. We kunnen op aanvraag ook tegels van 1,0 x 1,0 x 1,0 cm maken. Dan bevat een vierkante meter 10.000 individuele tegels. De meest gangbare maat in Europa is echter 10 x 10 x 1,2 cm, dan bevat een vierkante meter 100 tegels.
Over de duim genomen kan men stellen dat 1) hoe kleiner de tegel, hoe hoger de prijs, 2) Hoe complexer de vorm hoe hoger de prijs.
Natuurlijk kan een ervaren tegelzetter de kleine tegels wel goed plaatsen. Maar wanneer ze stuk voor stuk verwerkt moeten worden zullen de arbeidskosten enorm oplopen. Dit kan de klant voor de keuze stellen niet voor zijn of haar droom wand te kiezen maar voor een goedkoper alternatief te gaan. Dat is een doorn in ons oog en daarom hebben we hier iets op bedacht.
We kunnen in de fabriek panelen van 30 x 30 cm maken. Er passen 11 panelen van 30 x 30 in een vierkante meter. Deze panelen heeft een tegelzetter in een oogwenk geplaatst. Dus hoewel men een toeslag moet betalen om de panelen te laten maken, is men door de veel lagere plaatsingskosten toch veel voordeliger uit. Het is natuurlijk sneller ook. De conclusie luidt dan ook, hoe kleiner de tegel, hoe hoger de besparing.
Dat gezegd hebbende kunnen wij, wanneer u een groot complex project hebt, een ervaren team tegelzetters vanuit Marokko laten invliegen. Zij zorgen ervoor dat uw project perfect opgeleverd wordt. Een goed voorbeeld van deze methode is het project in het Tropen museum te Amsterdam.
Zelliges in de westerse wereld zijn hip en ‘en vogue’. De vraag neemt hand over hand toe. In de Magreb wordt de vraag gedomineerd door kleine en complexe vormen, op onze markten is de grootste vraag naar het 10 x 10 formaat.
Omdat deze speciale vormen bijdragen aan onze missie om dé high end specialist in hand gemaakte producten te zijn in Europa, hebben we serieus geïnvesteerd in deze vormen. De Alhambra collectie bestaat uit 75 kleuren, daarnaast werken we met 20 verschillende vormen. Alle vormen zijn in deze kleuren te leveren. Daarnaast kunnen wij op verzoek de zelliges voorzien van verschillende afwerkingen, zoals mat, heel glanzend, metallic finish, antislib of trans lucent. Zelfs brons, zilver en goud geglazuurde tegels behoren tot onze mogelijkheden.
Een andere forté van ons bedrijf is dat wij nagenoeg elke speciale opdracht op maat kunnen maken. Kortom, de combinaties zijn schier oneindig.
Van de meest commerciële artikelen houden wij aanzienlijke voorraden aan in ons distributie centrum in Nederland. Als goederen op voorraad zijn, kunnen wij in Europa binnen 5 werkdagen na de order datum leveren.
De Tegel BV heeft een team van service georiënteerde tegel veteranen die een ‘getting things done’ mentaliteit als tweede natuur hebben.
Naast zelliges en cement tegels hebben we nog een aantal exclusieve handgemaakte materialen in ons portfolio; een brede selectie handgemaakte terracotta die zowel voor binnen als buiten toepasbaar is. Met onder andere een zeer speciale ‘Etruscian black’. terracotta Een mooie collectie van Terazzo tegels leverbaar in formaten van 60 x 60 cm tot 120 x 300 cm in tientallen kleurschakeringen. De Terazzo collectie kunnen wij ook custommade op kleur en type granulaat maken. Een zeer exclusieve collectie van lava stone, leverbaar in elke denkbare ral kleur en tot een formaat van 100 x 280 cm. Perfect voor een uniek aanrecht blad of tuin tafel.
Voorts een reeks dallen in verschillende maten die uitstekend van toepassing zijn in landelijke projecten, en last but not least de onmiskenbare en authentieke Hollandse witjes.
Al met al durven wij te beweren dat wij een van de toonaangevende bedrijven in Europa zijn gespecialiseerd in hand vervaardigde high end tegel producten.
Wij kunnen op verzoek op locatie werken, maar een bezoek aan onze showroom in Breda is zeer de moeite waard, dan kunt u in een oogopslag zien wat wij doen en wat ons drijft. Daarnaast kunt u, als u als u in de gelegenheid bent een bezoek brengen aan onze showroom in Fez, Marokko, of in Ho Chi Minh, Vietnam, maar natuurlijk kunt u ook gewoon beginnen op onze website www.tegelbv.com of op Hoog Design onze projecten bekijken.
De reden dat wij ons bij Hoog Design hebben aangesloten is evident, dit is voor zover bij ons bekend het enige platform waar gelijk gestemde professionals elkaar kunnen ontmoeten en versterken.
Schroom niet contact met ons op te nemen, wij adviseren u graag hoe tot de beste oplossing te komen, om het even of uw project klein of groot is. De Tegel bv kan u een ding beloven; wij gaan ‘the extra mile’ om uw project, mooier dan verwacht, op tijd en binnen budget te verwezenlijken.
Alles wat ons drijft is verwoord in onze slogan;
‘Passion for Handmade Beauty"
